Fontanna miejska, usytuowana na pułtuskim rynku, u podnóża zamku to nie tylko element architektury. Od 23 czerwca 2022 r. zapraszamy na POKAZY WODA – ŚWIATŁO – DŹWIĘK.
Elementem podnoszącym atrakcyjność bryły fontanny, jest 7 tablic edukacyjnych – “PUŁTUSK! Ale historia!” – nawiązujących do historii Pułtuska, które zostały zamontowane na powierzchni niecki. Połączone kompozycje nawiązujące do treści tablic tworzą niezapomniane widowisko wizualne i dźwiękowe.
Treści tematyczne tablic:
- Pułtusk jednym z najstarszych miast Mazowsza.
- Najdłuższy brukowany rynek Europy z kolegiatą, dawnym zamkiem biskupów płockich oraz wieżą ratuszową – położony na wyspie.
- Nazwa miasta – Pułtusk umieszczona z rozkazu Napoleona Bonaparte na Łuku Triumfalnym w Paryżu.
- „Wspomnienia niebieskiego mundurka” – powieść Wiktora Gomulickiego, której akcja toczy się w dziewiętnastowiecznym Pułtusku.
- Krzysztof Klenczon – niezapomniany kompozytor, wokalista i gitarzysta muzyki rockowej – urodził się w Pułtusku.
- Puszcza Biała – położona na wschód od Pułtuska, na lewym brzegu Narwi, zamieszkana przez wyróżniającą się oryginalną kulturą ludową społeczność kurpiowską.
- Meteoryt Pułtuski – to największy i najlepiej opisany w historii deszcz meteorytów kamiennych.
Wybrane do pokazów utwory muzyczne korespondują z treścią mosiężnych tablic informacyjnych. W opowieść wprowadzą nas takie utwory jak:
Oxygene 7 – muzyka Jean Michel Jarre.
Polka Równa – z płyty „Muzyka Kurpiów Puszczy Białej” nagranie zespołu pod dyrekcją Witolda Krukowskiego.
Mix piosenek z muzyką Krzysztofa Klenczona, na który składają się następujące utwory:
- Raz na tysiąc nocy – słowa Halina Stefanowska,
- Nikt na świecie nie wie – słowa Tadeusz Krystyn,
- Świecą gwiazdy świecą – słowa Stefan Zabieglik,
- Powiedz stary, gdzieś ty był – słowa Janusz Kondratowicz, Jan Świąć,
- Nie przejdziemy do historii – słowa Andrzej Kuryło.
Opracowanie muzyczne Stanisław Rudnicki.
Moja rzeka – słowa Wiktor Gomulicki, wybór tekstów Izabela Sosnowicz-Ptak, muzyka Stanisław Rudnicki, wykonawcy: Artur Bednarek, Michał Żuk i Stanisław Rudnicki.
Piosenka dla Pułtuska – słowa ks. Bogdan Kołodziejski, muzyka Maciej Komorowski, wykonawcy: Oliwia Iwanowska, Julia Bielińska, Alicja Tośka, ks. Bogdan Kołodziejski, Maciej Komorowski i Stanisław Rudnicki.
PUŁTUSK! Ale Historia!
Meteoryt Pułtusk, to największy i najlepiej opisany w historii deszcz meteorytów kamiennych, który spadł na północny wschód od miasta 30 stycznia 1868 roku.
W opowieść o tym wydarzeniu wprowadzi nas pierwszy utwór z albumu Jean-Michela Jarre’a z 1997 roku „Oxygène 7-13”, który jest kontynuacją jego przełomowego hitu „Oxygène”.
Dlaczego ten utwór?
Wideo będące teledyskiem do utworu “Oxygène” pochodzi z materiału filmowego zaczerpniętego z filmu dokumentalnego NASA „Universe” z 1976 roku. Zawiera spektakularne animacje przedstawiające różne zjawiska kosmologiczne i został nominowany do Oscara w kategorii Najlepszy film dokumentalny.
Kosmiczny przybysz, który rozsławił Pułtusk, pochodzi z planetoidy Hebe krążącej po orbicie pasa planetoid między Marsem a Jowiszem. Należy do najpopularniejszej grupy meteorytów, ze względu na ziarnistą budowę i częstość występowania zwanych chondrytami zwyczajnymi, które w swojej strukturze mają dużą zawartość żelaza. Bolid w zderzeniu z atmosferą ziemską rozpadł się na dziesiątki tysięcy drobnych kawałków, które spadły na obszarze 127 km2 na północny wschód od miasta. Zjawisko można było obserwować w dużej części Europy – patrząc na współczesne granice państw: od Estonii po Węgry i od Niemiec po Białoruś. Największy znaleziony fragment ważący nieco ponad 9 kg przechowywany jest w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. W Polsce największy odłamek o masie ponad 8 kg można podziwiać na wystawie stałej „Meteoryty – kamienie z nieba” w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie. W pułtuskim Muzeum Regionalnym na wystawie „Dzieje Pułtuska XVII-XX w.” prezentujemy 14 odłamków, z których największy waży 0,21 kg.
Na wschód od Pułtuska, na lewym brzegu Narwi, rozpościerają się tereny Puszczy Białej zamieszkanej przez ludność kurpiowską, słynącą z charakterystycznych strojów, kultury i tradycji.
Nazwa tego kompleksu leśnego pojawiła się w literaturze dopiero w XX w. i może mieć związek z bielejącymi w słońcu wydmami lub z porośniętymi wełnianką łąkami. Do III rozbioru Polski region ten wchodził niemal w całości w skład posiadłości biskupstwa płockiego i zarządzany był przez kościelnych administratorów. Biskupi, chcąc zaludnić teren puszczy, w latach 1730-1790 sprowadzili około 300 osadników z Puszczy Zielonych. W lasach założono 34 wsie, na których obszarze do dziś zachowały się relikty tradycyjnego budownictwa drewnianego. Na Kurpiach Białych podczas najważniejszych świąt kościelnych nadal można podziwiać charakterystyczny barwny strój. Tradycje kultury regionu kultywowane są także przez Stowarzyszenie „Puszcza Biała – Moja Mała Ojczyzna”, które we wsi Pniewo prowadzi Kuźnię Kurpiowską. Nie bez powodu więc w trakcie pokazu usłyszymy utwór “Polka Równa” – z płyty „Muzyka Kurpiów Puszczy Białej” – nagranie zespołu pod dyrekcją Witolda Krukowskiego.
Pułtusk jest jednym z najstarszych miast Mazowsza. Od XI do końca XVIII w. należał do biskupów płockich. Dbali oni o jego rozwój gospodarczy i architektoniczny, a w XVI i XVII w. wraz z zakonem jezuitów uczynili jednym z najważniejszych ośrodków edukacyjnych Rzeczypospolitej.
“…spójrz na nadnarwiański piękny gród…” – usłyszymy w kolejnej piosence, która wprowadzi nas w historię o zabytkowym mieście.
Najstarsze ślady osadnictwa na pułtuskiej wyspie pochodzą z XII wieku. Zniszczenie włości dawnego biskupstwa przez najazdy prusko-jaćwieskie na początku XIII w. zmusiło biskupa Guntera do podjęcia starań o budowę (około 1230 r.) na południowo-wschodnim krańcu wyspy nowego centrum kasztelańskiego. Jego pożar w następstwie kolejnego najazdu litewskiego pod wodzą księcia Kiejstuta w 1368 r. dał początek miastu współczesnemu, ale relikty dawnego proto-miasta doskonale zachowały się we wnętrzu wzgórza zamkowego do czasów współczesnych.
Szczególny rozwój Pułtuska następował w wiekach XV i XVI-tym, kiedy to miasto, dzięki położeniu nad Narwią, stało się ważnym ośrodkiem produkcji rzemieślniczej i eksportu zboża. W poł. XV wieku w mieście wybudowano kolegiatę, a w XVI weku: kościoły, szpital, łaźnię miejską, apteki i przytułki dla ubogich. Pułtusk, jako trzecie miasto na Mazowszu (po Warszawie i Płocku), posiadał mury miejskie, co świadczyło o jego znaczeniu.
Pomyślny rozwój gospodarczy sprzyjał również rozwojowi szkolnictwa oraz życia kulturalnego. W pułtuskiej kolegiacie przechowywany był najstarszy, zachowany do naszych czasów, relikt średniowiecznej sztuki rękopiśmienniczej z XI w., tzw. „Złoty Kodeks Pułtuski” (dzisiaj w Bibliotece Książąt Czartoryskich w Krakowie). Działała tu pierwsza na Mazowszu drukarnia (1530 r.), a od połowy XVI wieku przy jezuickiej szkole działał pierwszy w Rzeczypospolitej teatr publiczny. W 1565 roku bp Andrzej Noskowski sprowadził do Pułtuska jezuitów, którzy rok później powołali słynne w całej Rzeczpospolitej kolegium. Tradycję szkolnictwa pułtuskiego kształtowali wielcy nauczyciele – m.in. ks. Piotr Skarga i Jakub Wujek, jak i uczniowie – m.in. kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński, kardynał Andrzej Batory, wybitny poeta łaciński Maciej Kazimierz Sarbiewski. Do Pułtuska przybywały koronowane głowy, a w 1584 roku królowa Anna Jagiellonka w podziękowaniu za wykształcenie bratanka króla Stefana Batorego podarowała jezuitom relikwie z głowy króla węgierskiego św. Władysława I Arpada.
Pułtuski najdłuższy brukowany rynek Europy (ok. 400 m) – z kolegiatą, dawnym zamkiem biskupów płockich oraz wieżą ratuszową – położony jest na wyspie. Oblewają go naturalne odnogi rzeki Narew potocznie zwane kanałkami.
Około trzy kilometry od centrum miasta Narew rozwidla się otaczając swoimi odnogami słynny pułtuski rynek. W jego północno-zachodnim krańcu znajduje się Kolegiata pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Pannie z 1449 r. – Pomnik Historii, zabytek o szczególnej wartości dla kultury Mazowsza i całej Polski, ze słynnym sklepieniem pułtuskim i największą w Europie Południowo-Wschodniej płaszczyzną polichromii renesansowej. Na wzgórzu południowo-wschodniego krańca rynku wznosi się sięgający historią XIV wieku dawny zamek biskupów płockich – dzisiaj siedziba Domu Polonii, centrum konferencyjno-hotelarskie odwiedzane przez Polaków z całego świata. Natomiast na środku uwagę przykuwa gotycko-renesansowa wieża ratuszowa, której budowę rozpoczęto w I poł. XV wieku, a dzisiaj jest siedzibą Muzeum Regionalnego. Całość otaczają kamieniczki z XVIII i XIX w. Brukiem utwardzony był pułtuski rynek już w I poł. XV wieku, a formę zbliżoną do obecnej osiągnął w połowie XV wieku.
Nazwa miasta Pułtusk umieszczona została z rozkazu Napoleona na Łuku Triumfalnym w Paryżu dla upamiętnienia wielkiej bitwy stoczonej 26 grudnia 1806 roku między wojskami francuskimi a rosyjskimi na polach pod miastem.
Było to pierwsze duże starcie w kampanii 1806/1807 r.W wyniku błędnej analizy Napoleon z częścią armii udał się do Ciechanowa. Tymczasem do Pułtuska został skierowany 26-tys. korpus marszałka Jeana Lannes’a, który natknął się na przedpolach miasta na rosyjskie wojska gen. Levina Augusta von Bennigsena w sile 47 tys. żołnierzy. Walki trwały od godzin porannych do wieczora w tak trudnych warunkach atmosferycznych, że „pułtuskie błota” na długo stały się dla Francuzów przysłowiowymi. Szacowane straty to ok. 600 poległych i 1,5 tys. rannych i jeńców po stronie francuskiej oraz 2-2,5 tys. poległych i 1,5-2,5 tys. rannych i jeńców rosyjskich. Tego samego dnia doszło do bitwy pod Gołyminem, w której końcowej fazie brał udział również sam Napoleon. Do Pułtuska cesarz Francuzów przyjechał trzy dni później 29 grudnia i zatrzymał się w domu przy ul. Rynek 29, gdzie przebywał do 1 stycznia 1807 r.
W dziewiętnastowiecznym Pułtusku toczy się akcja „Wspomnień niebieskiego mundurka” – powieści Wiktora Gomulickiego, który tutaj spędził dzieciństwo, a w latach 1858-1864 uczęszczał do szkoły powiatowej.
W swojej najsłynniejszym dziele pisarz powrócił do czasów szkolnych, dając barwny opis życia ówczesnej społeczności Pułtuska. Spacerując wschodnią pierzeją pułtuskiego rynku można dostrzec tablicę pamiątkową wmurowaną w dawny budynek księży emerytów przy ul. Rynek 37 informującą, iż w tym domu mieszkał przyszły pisarz wraz z rodziną. Natomiast przed bramą Liceum Ogólnokształcącego im. Piotra Skargi przy zbiegu alei Wiktora Gomulickiego i ulicy Benedyktyńskiej natkniemy się na trzy rzeźby – woźnego i dwóch uczniów – nawiązujące do scenki z powieści znanej i lubianej przez wiele pokoleń Polaków.
Na ławeczce obok fontanny przysiadł z gitarą Krzysztof Klenczon – niezapomniany kompozytor, wokalista i gitarzysta muzyki rockowej, który 14 stycznia 1942 roku urodził się w Pułtusku.
Przyszły artysta mieszkał tu tylko nieco ponad rok – miało to związek z działalnością patriotyczną jego ojca Czesława, który jako żołnierz Armii Krajowej, po wejściu do Pułtuska Sowietów w 1945 roku ukrywał się aż do amnestii w 1956 roku. Klenczonowie przenieśli się najpierw na wieś, a potem do Ostrołęki. Jednak o związku z Pułtuskiem Krzysztofa Klenczona wciąż przypominają nie tylko grająca ławeczka z pomnikiem niezapomnianego artysty, ale także pamiątkowa tablica na kamienicy, w której się urodził oraz nazwane jego imieniem pasaż z barwnym muralem, a także amfiteatr na terenie Domu Polonii. W Pułtusku organizowane są również festiwale i koncerty poświęcone twórczości autora takich ponadczasowych przebojów, jak „Kwiaty we włosach”, „10 w skali Beauforta”, „Biały krzyż” i wielu, wielu innych.
