Facebook
Facebook
YouTube

Na przełomie lipca i sierpnia 1920 roku grupa operacyjna pułkownika Andrzeja Kopy, której celem była obrona Pułtuska przed bolszewikami, obsadziła odcinek frontowy od Gromina przez Moszyn i Kleszewo aż do Narwi. W odwodzie stanęły dwa bataliony 101 Pułku Piechoty i jeden batalion 4 Pułku Strzelców Pomorskich. 10 sierpnia po południu na pozycje polskie uderzyła sowiecka 47 Brygada 16 Dywizji Strzelców, która wyparła polski pododdział z okolic Gromina. 11 sierpnia około godziny 9.00 Sowieci wznowili natarcie. Zmagania były ciężkie i dopiero walka „na bagnety” powstrzymała czerwonoarmistów, a Polakom udało się obronić swoje stanowiska. Ataki sowietów przez dłuższy czas nie przynosiły przełomu. Jednak późniejsze ich natarcia zepchnęły polskie pododdziały z pozycji obronnych i zmusiły je do wycofania w kierunku Pułtuska. Na przedmieściu natarcie zostało jednak zatrzymane. Tymczasem w związku ze zmianą koncepcji obrony na linii Wisły i Wkry generał Antoni Baranowski wydał grupie operacyjnej pułkownika Andrzeja Kopy rozkaz odwrotu w kierunku na Winnicę. Pułtusk na kilka dni wpadł w ręce wroga. Dopiero 17 sierpnia, w ramach ofensywy 5 Armii gen. Władysława Sikorskiego znad Wkry, miasto zostało wyzwolone odważnym szturmem 15 Pułku Piechoty pod dowództwem majora Bolesława Zaleskiego.
Burmistrz Wojciech Gregorczyk, przemawiając wczoraj przy odnowionej mogile bohaterskich obrońców Pułtuska z 1920 roku, wspomniał, że w dniach 10 i 11 sierpnia tego roku w obronie naszego miasta i w jego okolicach poległo lub zostało rannych ponad 200 polskich żołnierzy, a 17 sierpnia ta liczba jeszcze się zwiększyła do około 260. Ciała 46 poległych żołnierzy, które po wojnie ekshumowano, złożono we wspólnej mogile w pobliżu dawnego cmentarza prawosławnego. Dokonali tego dowódcy i żołnierze 13 Pułku Piechoty, któremu jako stałą lokalizację wyznaczono wówczas pułtuskie koszary. W celu złożenia doczesnych szczątków obrońców naszego miasta 13 Pułk Piechoty zakupił teren przycmentarny, gdzie po dokonaniu pochówku poległych bohaterów, żołnierze usypali okazały kopiec ziemny, a jego zwieńczeniem stał się wysoki prosty krzyż; starannie to miejsce ogrodzili i rok rocznie wraz z pułtuską społecznością otaczali opieką; stroili mogiłę darnią i kwiatami, z których na ważne uroczystości centralnie układali postać orła białego – godła narodowego, zapalali znicze, zaciągali warty honorowe. Po II wojnie światowej, mimo niekorzystnych trendów ideologicznych, pułtuszczanie podtrzymywali tradycję opieki i troski o to jakże ważne i godne pamięci miejsce. Mogiłę przebudowano w 1990 roku, stosując jednak nie najlepszej jakości materiały budowlane, co po 30 latach wymusiło potrzebę jej wyremontowania. Na granitowej tablicy, ufundowanej w roku 2000 przez Wyższą Szkołę Humanistyczną, wyryto nazwiska owych 46 żołnierzy złożonych w tej mogile, poległych w walkach o nasze miasto w sierpniu 1920 roku.
Stan obecny odnowionej mogiły jest efektem wielomiesięcznych przygotowań oraz wspólnej partycypacji w kosztach i w zamiarze jej godnego odrestaurowania przez samorządy Gminy Pułtusk, oraz Powiatu Pułtuskiego, w tym: projektowania, uzgodnień z Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, wnioskowania o pomoc z funduszy pozabudżetowych, co zaowocowało ok. 30%-ową dotacją ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Jest to również rezultat dobrego projektu autorstwa pana Michała Michalaka z firmy M.KWADRAT, solidności robót budowlanych wraz z renowacją elementów ogrodzenia, co stało się możliwe dzięki wysiłkowi firmy DANGOC panów Daniela i Pawła Goców. To także piękna płaskorzeźba z brązu – godło Wojska Polskiego, wzór z początków jego formacji po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wraz z okolicznymi napisami – praca artysty plastyka pana Marka Pursa i rzeczoznawcy pana Marka Gierlacha. Jest to jednocześnie efekt renowacji drewnianego krzyża, którą nieodpłatnie wykonała firma ZURFAM pana Wojciecha Żurawińskiego.
Burmistrz podziękował wszystkim osobom zaangażowanym w przeprowadzenie prac remontowych, zaznaczył przy tym, że odnowiona mogiła bohaterów wojny polsko-bolszewickiej stanowi dzisiaj wspaniałą kompozycję z wyremontowanymi w ubiegłym roku, z inicjatywy Starostwa Pułtuskiego oraz Instytutu Pamięci Narodowej, grobami w sąsiedniej kwaterze żołnierskiej. Niech więc w nowej postaci służy ku chwale poległych oraz pamięci potomnych przez wiele następnych lat i pokoleń – dopowiedział, podsumowując swoje wystąpienie.

W fotogalerii zamieszczono dla porównania zdjęcia mogiły po lewej stronie przed renowacją, a po prawej po renowacji.

Zdjęcie z uroczystości 13 Pułku Piechoty przy mogile żołnierzy poległych w walkach o Pułtusk w 1920 r.
(okres międzywojenny)

Wydział Edukacji i Promocji Urzędu Miejskiego w Pułtusku